„Dvostruki teret – učenje o nacionalsocijalizmu i holokaustu u Evropi“ je projekat Goethe-Instituta Kroatien koji se realizuje uz podršku Evropske unije.Učesnici projekta dolaze iz Bosne i Hercegovine, Nemačke, Hrvatske, Srbije i Mađarske. Projekat okuplja istoričare, stručnjake iz spomen-područja, dokumentacionih centara, muzeja, ali i umetnike, pedagoge, nastavnike i učenike. Prvi deo projekta činio je simpozijum u Zagrebu na kojem se razmatralo i diskutovalo o metodama u prenošenju znanja o Holokaustu i nacionalsocijalizmu. Nakon simpozijuma usledila je stručna poseta projektnih partnera i nastavnika spomen-području Vajmar/Buhenvald. Nastavak projekta čine četiri paralelne projektne faze u partnerskim školama u Zaprešiću (Hrvatska), Vespremu (Mađarska), Koprivnici (Hrvatska), Beogradu (Srbija) i Sarajevu (BiH) gde će se istraživati lokalna istorija i inicirati manji projekti uz saradnju umetnika i kulturnih pedagoga. Učenici učesnici projekta zajedno sa svojim nastavnicima-mentorima podstiču se na umetničko i istorijsko promišljanje prošlosti i odgovorno oblikovanje budućnosti.

Glavna kapija Buhenvalda. Jedem das Seine – „svakom svoje“ ili „svakom prema zasluzi“. Slogan je bio vidljiv samo unutar kampa.

Koncentracioni logor Buhenvald sagrađen je u julu 1937 godine, na planini Eter kod Vajmara. Bio je među prvim i najvećim logorima na teritoriji nacističke Nemačke. Logor je sagrađen sa ciljem da se u njega deportuju politički protivnici nacističkog režima, Jevreji, Romi, ali i otpadnici od „tela nemačkog naroda“ – homoseksualci, beskućnici, Jehovini svedoci i bivši osuđenici. Nakon izbijanja rata, zatvorenici su deportovani u Buhenvald iz cele Evrope.

Kroz logor je prošlo više od 250.000 logoraša, koji su korišteni kao radna snaga za nemačke ratnu industriju. Do kraja rata, Buhenvald je postao najveći koncentracioni logor u nemačkom Rajhu.

Memorijal Buhenvald

Više od 56.000 ljudi umrlo od posledica mučenja, medicinskih eksperimenata, iscrpljenosti i gladi. Preko 8.000 sovjetskih ratnih zarobljenika ubijeni su u objektima logora projektovanim samo za tu namenu. Buhenvald je oslobođen u aprilu 1945. od strane američkih trupa. U periodu od 1945-1950. godine, Sovjeti su koristili logor kao specijalni logor za naciste.

The Auschwitz Album

Krajem maja i početkom juna 1944. godine u koncentracioni logor Aušvic doveden je veliki broj mađarskih Jevreja iz Zakarpatja. Posebna deonica pruge izgrađena je od železničke stanice u gradu Aušvicu (Oświęcim) kako bi se završavala u samom logoru. Dva pripadnika SS jedinica, Ernst Hofmann i Bernhard Walter, imali su zadatak da fotografišu i uzmu otiske prstiju logoraša koji su označeni kao radno sposobni, te nisu odmah poslati u kasne komore. Album fotografija iz Aušvica, koji prikazuje čitav proces osim ubijanja u gasnim komorama, jedina je preživela vizuelna evidencija iz logora Aušvic-Birkenau. Pretpostavlja se da je pripremljen kao dokumentacija namenjena višim instancama. Album je 1980. godine memorijalnom centru Yad Vashem donirala preživela logorašica Lilly Jacob-Zelmanovic Meier i možete ga pogledati na ovoj strani.

©Romedia Foundation

U to vreme 1944. godine, logor se još uvek oporavljao od majske pobune Roma o kojoj se ne govori toliko često. Sedamnaest meseci pre toga, po Himlerovoj naredbi, Romi iz geta širom Evrope dovedeni su u Aušvic-Birkenau. Oni koji nisu ubijeni odmah po dovođenju u Aušvic, završili su u mešovitom (porodičnom) “ciganskom logoru” (Zigeunerlager) u okviru sektora BIIe logora Aušvic II – Birkenau. Bili su naterani na prinudni rad, mučeni su i nad njima, najviše nad decom, sprovođeni su brutalni eksperimenti.

15. maja 1944. tajni pokret otpora obavestio je Rome o planovima nacista da narednog dana zatvore taj deo logora i ubiju sve romske zatvorenike (u tom trenutku ih je bilo 6000) u gasnim komorama kako bi napravili mesta za novu grupu logoraša, tek pristiglu i fizički sposobniju za rad. Sutradan, 16. maja 1944. došlo je do žestoke pobune Roma u Aušvicu – odbili su poslušnost SS čuvarima i nisu izašli na jutarnju prozivku. Umesto toga, naoružani čekićima, pijucima, lopatama, daskama, šipkama i bodljikavom žicom, zabarikadirali su se u svoje barake. Deca su se naoružala sakupljenim kamenjem. Kada su čuvari tokom popodne organizovano krenuli u napad na zatvorenike, naišli su na nezapamćeni otpor i bilo je žrtava na obe strane. Budući da su vozovi sa novim logorašima već pristigli u Aušvic, uprava logora odlučila je da se prekine napad i povuku jedinice, kako se otpor ne i raširio na ostale barake. Tog dana Romi su sačuvali svoje živote, ali je odmah zatim usledilo njihovo izgladnjivanje.

Nedelju dana kasnije, nacisti su prebacili 1500 najsnažnijih Roma u Aušvic I, a mnogi su poslati u logor Buhenvald i druge logore. 3000 preostalih logoraša iz sektora BIIe, uglavnom starijih ljudi i dece, uprkos otporu, ubijeni su u gasnim komorama 2. avgusta 1944, koji se obeležava kao Dan sećanja na Holokaust Roma (pharrajimos ili porajmos).

16. maj se obeležava kao Dan otpora Roma kao podsetnik da nema te destruktivne sile kojoj se nije moguće suprotstaviti, odnosno da nema te situacije u kojoj otpor, koliko god beznadežan, nije moguć. Ustanak se se dogodio u nemogućim uslovima – u prostoru koji je zamišljen, projektovan i izgrađen kao najefikasniji model za masovno ubijanje ljudi bez mogućnosti njihovog bekstva i spasa, u uslovima sveprisutnog straha i sistematskog uništenja ljudskog tela i duha.

Muzej Banjičkog logora posvećen je uspomeni na zatočenike i žrtve nacističkog koncentracionog logora iz Drugog svetskog rata. Prva postavka, u ograničenom prostoru, otvorena je 1969. godine. Nova koncepcija realizovana je 1983. na približno 450 m2, a zbog novih istraživačkih rezultata 2001. godine predstavljena je izmenjena i dopunjena postavka Muzeja Banjičkog logora. Dokumentarna građa, plakati i fotografije, uz veliku maketu logorskog kompleksa, čine okvir u koji se uklapaju sačuvani lični predmeti, originalni crteži, skice i ručni radovi logoraša.

Posetiocima je na ovom prostoru predstavljeno 400 eksponata. Posebno se izdvaja memorijalna sala u kojoj je rekonstruisan ambijent logoraške sobe. Logor na Banjici osnovan je 5. jula 1941. godine, u zgradi XVIII. pešadijskog puka Vojske Kraljevine Jugoslavije, dok su prvi zatočenici dovedeni 9. jula.

Kroz ovaj koncentracioni logor prošlo je 24.000 zatvorenika. Do danas je pouzdano identifikovano 4.200 streljanih logoraša. Tom spisku treba dodati i hiljade zatočenika koji su odavde bili deportovani širom Evrope. Logor je raspušten 4/5. oktobra 1944. godine.

Muzej banjičkog logora je većim delom godine zatvoren za posetioce.

Muzej grada Beograda: Sećanje na stradale u logoru na Banjici

preuzeti pdf

Neke istorijske pojave izgledaju jednostavno. Međutim, kada se malo više zagrebe po površini vidimo da to nije tako, da su te pojave složenije nego što smo pretpostavljali. Jedna od takvih pojava je prinudni rad tokom Drugog svetskog rata na teritoriji Nemačke (računajući i teritorije koje je okupirala). Nemačkoj je radna snaga bila neophodna iz dva razloga. Prvi je povećana potreba za sirovinama i gotovim proizvodima, a drugi odlazak nemačkih radnika u vojne jedinice. Prinudni rad je bio samo jedan od oblika radnog angažovanja stanovništva koji se obavljao u cilju ispunjavanja potreba nemačke ratne industrije. Postojalo je više vrsta i podvrsta tih radova, iako se u ratnim prilikama, kao i zbog samih uslova rada, svi oni mogu svrstati pod prinudni rad. Prva i osnovna podela u okviru rada za potrebe Nemačkog Rajha je podela na dobrovoljni i nedobrovoljni rad.

Dobrovoljni rad je podrazumevao da se stanovništvo samo prijavljuje za odlazak na rad u Nemačku. Za svoj rad su dobijali nadoknadu i praktično se radilo o zaposlenju. Nemačke i srpske vlasti su snažnom propagandom vrbovale stanovništvo za odlazak u Nemačku. Ljudi su se dobrovoljno javljali iz više razloga: zarada, izbegavanje obaveznog rada, izbegavanje regrutovanja u četnike ili partizane itd. Međutim, iako dobrovoljan, a po definiciji i slobodan, ova vrsta angažovanja je imala svoja ograničenja koja su ga pretvarala u rad sa ograničenim pravima i slobodama, koji se negde graničio sa prinudnim radom a negde pretvarao u prinudni rad. Pre svega, zabranjeno je bilo svojevoljno menjanje radnih mesta, a u jednom trenutku i raskidanje ugovora; kretanje je bilo ograničeno; nije bilo moguće odsustvovanje sa posla zbog ličnih potreba, želja i prava; veći deo zarade nije mogao da se šalje u Srbiju, pored toga, plata je bila manja od obećane, a uslovi rada lošiji. Sačuvana su svedočanstva da je bilo slučajeva da se ljudi nateraju da se dobrovoljno prijave za ovu vrstu rada.

Nedobrovoljni rad se može podeliti u tri kategorije: obavezni rad, kuluk i prinudni rad.

Kuluk je naziv za obavezni društveno korisni rad koji je postojao i pre rata. On je podrazumevao razne, pre svega infrastrukturne i komunalne, radove na lokalu. To znači da kulučari nisu napuštali teritoriju na kojoj su živeli, kao i da su se posle posla vraćali kućama na spavanje. Nekada se za ovaj rad primala naknada, nekada ne; nekad su ljudi sami nosili hranu ili alat, a nekad bi ih dobijali. Ova pojava se održala i tokom Drugog svetskog rata kada se radilo za potrebe nemačke privrede i vojske, ali i za potrebe Srpske vlade.

Obavezni rad je predstavljao rad koji je svaki muškarac morao da obavlja jedan deo godine za potrebe nemačke ratne privrede. Za njega se primala nadoknada i bio je ozakonjen. Prva uredba o obaveznom radu je doneta 14. decembra 1941. godine (objavljena 30. decembra iste godine). U sledećih nekoliko godina, više puta je dopunjavana ili menjana. Bilo je određeno da na obavezni rad moraju da idu svi muškarci između 17 i 45 godina, kasnije do 55 godina. U jednom trenutku na obavezni rad su upućivane i žene. Obavezni rad se obavljao van mesta stanovanja i trebalo je da traje 4 ili 6 meseci tokom godine, ali je u praksi trajao duže. Uredbom o obaveznom radu su ograničene i slobode uposlenja pošto je bilo zabranjeno napuštati neka radna mesta bez dozvola vlasti. Uslovi na obaveznom radu su se razlikovali od mesta do mesta, ali u većini slučajeva nisu bili dobri. Na nekim mestima nije ni postojalo adekvatnog smeštaja ili mogućnosti normalne ishrane i održavanja lične higijene. Nije bilo ni dovoljno odeće i obuće. Isto tako, na nekim mestima se prema obveznicima obaveznog rada ophodilo sa nipodaštavanjem i povremeno (ili stalno) su maltretirani ili tučeni.

Stanovništvo se nerado odazivalo na obavezni rad i bekstva sa njega su bila rasprostranjena pojava. Iz tog razloga su nekoliko puta menjana pravila o tome ko se i kada poziva na obavezni rad i pooštravala kaznena politika za neodazivanje na njega. Uhvaćeni begunci su kažnjavani prinudnim radom od tri meseca do godinu dana, a prećeno je i kaznama porodici i opštinama koje ne bi poslale dovoljan broj ljudi na obavezni rad. U praksi se obavezni rad mogao izbeći na razne načine, pa i otkupom, odnosno plaćanjem zamene. Na teritoriji Srbije najveći broj ljudi je angažovan u sistemu borskih rudnika, računajući i rudnik uglja u Kostolcu. Pored toga, mnogi su angažovani od strane Organizacije TOT koja je sprovodila infrastrukturne radove širom okupirane Evrope, pa i u Srbiji.

Paralelno sa formom obaveznog rada, postojala je i Nacionalna služba za obnovu Srbije, osnovana u maju 1942. godine. Njen proklamovani cilj je bilo sklanjanje dokone radne snage sa ulice i stvaranje nacionalnog jedinstva kroz rad, ali je u suštini predstavljalo isto obavezu rada za potrebe nemačke vojne sile. Kako su se godišta stanovništva za obavezni rad i rad u Nacionalnoj službi za obnovu Srbije poklapali, Nacionalna služba je regrutovala u svoje redove mladiće mlađe od 17. godina, tako da su bili angažovani i dečaci od 14-15 godina. U propagandi srpskih vlasti to je predstavljano kao potreba da se omladina spasi nerada i drugih destruktivnih stvari i uz to zadoji nacionalnim duhom. Rad u okviru Nacionalne službe za obnovu Srbije je donekle bio lakši i pod boljim uslovima od obaveznog rada, ali se i to razlikovalo od mesta do mesta.

Nametanje obaveze da se rade određeni poslovi, nemogućnost dobrovoljne promene posla, loši uslovi rada, smeštaja i ishrane, kao i postojanje pojave maltretiranja uposlenih činili su ovu vrstu rada veoma bliskom prinudnom radu.

Prinudni rad je bio rad po kazni i zbog toga nije bio plaćen. Mogao je biti određen i za kriminalno i za političko delo, ali i zbog nacionalne, etničke ili verske pripadnosti, seksualnog opredeljenja i drugih razloga. U Srbiji se na prinudni rad slalo zbog kriminalnih radnji: špekulantstvo, crnoberzijanstvo, ali i zbog raznih krupnih ili sitnih prekršaja, od kojih je najkrupniji bilo neodazivanje na obavezni rad ili bekstvo sa njega, a sitni čak i nečišćenje snega ili prekomerna potrošnja struje. Politički kažnjenici su bili protivnici okupacije ili trenutnih srpskih vlasti, pripadnici pokreta otpora ili civilno stanovništvo sa ustaničkih područja. Etničku dimenziju prinudnog rada na teritoriji Srbije obuhvata prisilan rad Jevreja i Roma.

U prinudni rad su bili uključeni i ratni zarobljenici. Srpski vojnici i oficiri, zarobljeni tokom Aprilskog rata i odvedeni u logore u Nemačkoj, radili su uglavnom u poljoprivredi, a nadoknada predviđena Ženevskom konvencijom im nije isplaćivana. Pored toga, slati su na rad u Norvešku, Francusku i druge zemlje. Jedan broj ratnih zarobljenika je ostao u zemlji na privremenoj slobodi. Oni su, takođe, korišćeni kao radna snaga, ponekad kao zarobljenici, a ponekad u okvirima obaveznog rada. Druga vrsta ratnih zarobljenika su strani ratni zarobljenici koji su bili na radu u Srbiji. Najveću grupaciju su činili italijanski vojni zarobljenici, ali je bilo i zarobljenika iz Sovjetskog Saveza.

Uslovi na prinudnom radu su bili izuzetno loši. Radili su i po 16 sati dnevno, uz lošu, a ponekad i neredovnu ishranu. Zatvarani su u strogo čuvane logore sa kojih su odvođeni na radna mesta. U logorima se dešavalo da nema vode ne samo za održavanje higijene, nego i za piće. Prinudni rad je skoro uvek pratila tortura prema zatvorenicima. Usled torture i iscrpljujućeg rada stopa smrtnosti zatvorenika je bila velika.

U Srbiji, osuđeni na prinudni rad najčešće su slati u rudnike. Pored toga, slati su na rad u Nemačku, Norvešku, Francusku i druge zemlje. Sa druge strane, u Srbiju su dovođeni na prinudni rad i stanovnici drugih evropskih zemalja (Grčke, Mađarske, Francuske, Italije, SSSR-a, Poljske, Danske).

U slučaju Jevreja i Roma prinudni rad je imao i drugu dimenziju, koja je nacistima možda bila i važnija od eventualne koristi ostvarene tim radom. U osnovi te dimenzije je rasistička ideja da su oni manje vredna bića i da ih radom treba poniziti i naneti im zlo. Romi su angažovani za najprljavije poslove – kopanje i zatrpavanje rovova za streljane, vešanje leševa, skidanje sa vešala itd. Jevreji su morali svakodnevno da se javljaju na rad i da pri tom sami nose svoju hranu. Radna obaveza je postojala za sve jevrejske muškarce između 14 i 60 godina, a žene između 16 i 40. Radili su na raščišćavanju ruševina, odnošenju đubreta, zasipanju javnih nužnika, izvlačenju leševa. Žene su upošljavane da čiste nužnike, nemačke kancelarije i stanove. Njihov rad je bio praćen stalnim ponižavanjem i maltretiranjem, a u cilju što većeg poniženja žene su terane da šalovima brišu čizme nemačkim vojnicima, dok su muškarci uprezani umesto konja.

Sagledavajući opisane oblike rada i imajući u vidu da su svi postojali u ratnim uslovima, da je svaki od njih imao neka ograničenja u slobodama, da su razlike ponekad bile male itd. možemo se složiti sa drugim istraživačima ove teme, koji su naveli da je svako radno angažovanje za potrebe nacističke ratne privrede bio prinudni rad.

______________________

1. Zoran Janjetović, „U skladu sa nastalom potrebom…“ Prinudni rad u okupiranoj Srbiji 1941-1944, Institut za noviju istoriju Srbije, Beograd 2012

2. Tomislav Pajić, Prinudni rad i otpor u logorima borskog rudnika 1941-1944, Institut za savremenu istoriju, Beograd 1989.

Napomena:

Tekst “Prinudni rad u okvirima nemačke ratne privrede tokom Drugog svetskog rata u Srbiji” nastao je u okviru prezentacije publikacije “Mesta stradanja i antifašističke borbe u Beogradu 1941-44. Priručnik za čitanje grada” u Boru, 20. maja 2013. godine

Preporučujemo:

Nenad Lajbenšperger, Prinudni rad u okvirima nemačke ratne privrede tokom Drugog svetskog rata u Srbiji: preuzimanje pdf

article written by Federico Sicurella

“From August to December of 1942, this place was a Nazi concentration camp for Jews and Roma people from Belgrade and the Banat region. All were declared prisoners, and each day hundreds were transported elsewhere to be shot”. The bronze plaque bearing this inscription is located on the wall of a dilapidated building – removed from the view by bushes and billboards – located in the district of Vozdovac, just outside the centre of Belgrade. Known as “Topovske Šupe” (i.e. “the mouths of cannon”, as it anciently used to host barracks), the building housed one of the first concentration camps in Eastern Europe during the Nazi occupation.

Within a few months, Topovske Šupe will most likely be razed. The land on which it stands is owned by Serbia’s largest private group, Delta Holding, which intends to demolish the ruins of the former concentration camp to build a large shopping centre. As stated in the brochure of the project , the “Delta Planeta” is designed to be the largest shopping mall in the region (with an area of 200,000 square metres) and attract customers not only from Belgrade, but from the whole of Serbia and even other Balkan countries. The total investment is 200 million Euro. Works are due to start next year and are expected to be completed by the end of 2015.

The representatives of Delta Holding have stated that the memory of the place will not be erased and indeed will find a ‘dignified place’ in the context of the new construction. But in Belgrade, many find this solution outrageous and disrespectful of the historical and cultural value of the place. And so, on June 2nd, about fifty people gathered in Topovske Šupe to express their dissent and revive the memory of that place. And they did it by holding a “Čas istorije”, a history lesson.

whole article

Prenosimo pismo koje su potpisali učesnici protesta i koje su uputili institucijama:

Molimo Vas da u skladu sa vašim znanjima i ovlašćenjima, učinite sve što je u Vašem domenu odlučivanja da ne dozvolite da se na mestu nacističkog koncentracionog logora gradi šoping centar kao mesto zabave i potrošačke razbibrige.
Kao grupa građana zainteresovana za očuvanje i dostojno obeležavanje i tretman objekata bivšeg koncentracionog logora Topovske šupe, smatramo da je naša dužnost i obaveza da Vas obavestimo o sledećem: Tržni centar Delta na Autokomandi planiran je za izgradnju na mestu bivšeg koncentracionog logora Topovske šupe, u kom je tokom 1941. godine u najsurovijim uslovima držano a potom na streljanja odvođeno nekoliko hiljada građana tadašnje Srbije, jevrejske i romske nacionalnosti, većinom sa područja Beograda i Banata. Prema informacijama kojima mi raspolažemo, investitor tvrdi da će očuvati postojeće spomen obeležje koje se nalazi “pored” planiranog tržnog centra a u toj nameri mu na neki način pomaže i postojeća urbanistička regulativa. Napominjemo međutim da je ovo obeležje postavljeno na jednom od zidova jednog od objekata koji su korišćeni u koncentracionom logoru a da će se tržni centar praktično graditi na mestu svih tih objekata, koji će zbog toga biti i porušeni. Pretpostavljamo da Vam je poznato da je po svim savremenim kriterijumima sećanja na žrtve nacističkih koncentracionih logora, koje su prihvatile i naša država i njene nadležne institucije, potpuno nezamisliva i nedopustiva praksa da se objekti koji su upotrebljavani kao koncentracioni logor ruše a zemljište koristi u druge, pogotovu komercijalne i svrhe masovne zabave. Ukoliko Vam ovo nije bilo poznato, podsećamo Vas da je Srbija postala punopravni član međunarodne organizacije za istraživanje i edukaciju u oblasti Holokausta i da je to članstvo obavezuje da takve standarde i norme u svakoj prilici podržava i afirmiše. Stoga na volšeban način nastala “urbanistička pogodnost” (možete je i sami detektovati u dokumentu na stranici http://www.urbel.com/documents/planovi/4854(sl%20l%2031-07).pdf) ne bi smela biti korišćena kao paravan za ovakvo drastično poniženje žrtava Holokausta i njihove preživele rodbine i potomaka, kao i njihovih nekadašnjih i današnjih sugrađana.
Apelujemo na Vas da učinite sve što je u Vašoj moći da se planirana izgradnja na institucionalan način zaustavi i ceo slučaj preda nadležnim organima grada i države na preispitivanje u skladu sa pomenutim standardima kao i sa elementarnim kriterijumima čovečnosti i pijeteta prema žrtvama logora.

Linkovi:

http://www.kontrapress.com/clanak.php?rub=Društvo&url=Topovske-supe
http://www.kontrapress.com/clanak.php?rub=Društvo&url=Ne-izgradnji-soping-centra-na-mestu-nacistickog-logora
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=LL-07qY0dd8
http://www.teve-novine.org/topovske_supe_02062013.html
http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2013&mm=06&dd=02&nav_category=12&nav_id=719289

Građani ustali protiv plana tajkuna da sruše nekadašnji nacistički logor Topovske šume na Autokomandi.

BEOGRAD – Ne damo da tajkuni ruše sećanje na žrtve Holokausta!
To je poručila grupa građana koja se protivi gradnji tržnog centra na mestu nekadašnjeg nacističkog logora Topovske šupe na Autokomandi, koja je juče u znak protesta održala „Čas istorije“!

Pročitajte članak na:

http://www.kurir-info.rs/svi-protiv-trznog-centra-na-mestu-nekadasnjeg-hitlerovog-logora-clanak-821393

Beograd — Grupa građana se usprotivila izgradnji tržnog centra u Topovskim šupama odakle je u Drugom svetskom ratu nekoliko hiljada Jevreja i Roma odvedeno na streljanje.

Pročitajte eo članak na b92: http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2013&mm=06&dd=02&nav_category=12&nav_id=719289

Pogledajte video dokumentaciju by TeVe novine na: http://www.youtube.com/playlist?list=PLWEougUYKqTdq-3F3ERa_XvpnaJNm7FkH

Neformalna grupa građana i građanki će u nedelju 02. juna 2013. godine u 12 časova organizovati protesnu akciju i „Čas istorije“ posvećen čuvanju sećanja na ubijene logoraše u “Topovskim šupama” u Beogradu. Protest će se održati u objektima bivšeg koncentracionog logora, u Tabanovačkoj ulici br. 1 (Autokomanda).

Protesna akcija: Ne izgradnji šoping centra na mestu nacističkog logora

Nakon okupljanja kod Spomen parka stradalim Jevrejima i Romima, organizatori će “Časom istorije” u objektima koji su 1941. godine služili kao koncentracioni logor, podsetiti da je nedopustivo da se na mestu odakle su od okupatora zarobljeni taoci odvođeni u smrt, gradi šoping centar kao mesto zabave i potrošačke razbibrige, kako je to za sada planirano.

Nakon časa istorije učesnici i učesnice ce poslati osnovne informacije o istoriji logora Topovske šupe svim odbornicima Skupštine grada Beograda kao i institucijama u čijoj nadležnosti je donošenje odgovarajućih akata i odluka o ovakvim istorijskim lokacijama.

“Jevrejski logor Beograd”, kako su Topovske šupe nazivane u nemačkim dokumentima, formiran je u Beogradu u leto 1941. godine i u njemu je bilo zatočeno oko šest hiljada Jevreja i 1.500 Roma, uglavnom iz Beograda i Banata. Prema dosadašnjim istorijskim istraživanjima i svedočenjima porodica ubijenih, logoraši su odvođeni na streljanja svakodnevno na nekoliko lokacija u blizini grada, a najmasovnije likvidacije su izvršene u selu Jabuka kod Pančeva i u Jajincima nadomak Beograda.

Topovske šupe

Pre nepunih dva meseca mediji u Srbiji su opet aktuelizovali slučaj gradnje tržnog centra kompanije Delta Holdinga na Autokomandi, na mestu gde je nekada bio jedan od od prvih logora za Jevreje u Evropi. Iako su neko vreme postojale tvrdnje zvaničnika da novi vlasnici pristaju da obeleže logor i podrže inicijativu da se on memorijalizuje, u proleće 2012. godine, kada je objavljen početak radova na preuređenju prostora u trgovinski centar, u javnosti nije bilo ni reči o obeležavanju mesta logora.

Istorijska nauka nije na adekvatan način rekonstruisala prošlost ovog logora, niti postoji projekat u cilju rasvetljavanja njegovog postojanja. Zgrade u kojima su hiljade ljudi bile smeštene i iščekivale zajedničku smrt, delimično još postoje, iako u oronulom stanju, ali samo jedna tabla postavljena pre nekoliko godina od strane Jevrejske zajednice podseća na to da je tamo postojao logor.